(Thầy Thích Thái Hòa giảng tại văn phòng công ty FDI ở Tp Hồ Chí Minh, ngày 4/4/2013)
Cho nên, cái gì mình cũng phải để ý để học hỏi, người ta gói một gói hàng, dù không phải là phận sự của mình, nhưng mình cũng phải để ý cách gói. Tuy mình làm máy tính giỏi, nhưng một mai trong công ty chị gói hàng có chuyện đột xuất xin nghỉ, ngoài công việc chuyên môn vi tính, mình cũng có thể phụ gói hàng đóng kiện được, chúng ta làm việc không nên cứng nhắc mà phải biết linh động.
Cuộc sống của con người rất sống động, nên mình làm việc cũng phải sống động như cuộc sống của con người vậy. Nền giáo dục Tây phương đặt nặng về khoa học kỹ thuật và làm kinh tế theo phương pháp dây chuyền nên rất cứng nhắc. Tư duy của người Tây phương nhắm tới khám phá ngoại giới. Tư duy của người Đông phương nhắm tới khám phá nội tâm. Nên cách sống của người Đông phương phong phú đa dạng và sâu thẳm. Cho nên các anh chị em phải biết lắng nghe và có nhiều phương pháp học hỏi để có khả năng thích ứng với mọi công việc và mọi hoàn cảnh.
Ta có lỗ tai phải để lắng nghe âm thanh phát ra từ phía phải và ta có lỗ tai trái để lắng nghe âm thanh phát ra từ phía trái hay từ phía đối lập. Ta có hai tay, tay phải để làm việc về phía phải và tay trái là để làm việc từ phía trái. Phải và trái đều hỗ trợ cho nhau để thành tựu được một sự kiện. Ta có hai chân, chân trái bước đi là để hỗ trợ cho chân phải và chân phải bước đi là để hỗ trợ cho chân trái. Chính cuộc sống đã giúp cho mình có được kinh nghiệm như thế. Cấu trúc cơ thể sinh học, bán cầu não phải là để điều khiển những hành hoạt của nửa thân bên trái và bán cầu não trái là để điều khiển những hành hoạt của nửa thân bên phải.
Nên, phải và trái là để hỗ trợ nhau đi đến một đời sống toàn diện mà không phải để đối lập nhau. Nên, sáng tạo phải có cơ bản, chứ không phải sáng tạo một cách tùy tiện; sáng tạo có nguyên tắc, chứ không phải sáng tạo tùy tiện.
Sáng tạo có nguyên tắc là thế nào? Nghĩa là bất cứ điều gì mà đem lại lợi ích cho công ty và duy trì được niềm tin của khách hàng đối với công ty thì mình làm và trái lại thì không nên làm. Cho nên sáng tạo là sáng tạo theo nguyên tắc cơ bản này. Sáng tạo theo nguyên tắc cơ bản này ta sẽ không sợ phạm lỗi đối với mọi quy chế của công ty.
Vị vua trị nước có các vị tướng giỏi biết hy sinh vì nước, vì vua thì vua liền ban cho vị tướng ấy phép “tiền trảm hậu tấu”, nghĩa phép “chém trước tâu sau”. Vị tướng giỏi khi ra chiến trường, tùy theo thế của quân địch mà ứng xử, mà không cần phải tâu vua. Thấy trong quân trận có kẻ phản trắc, chém đầu trước, tâu vua sau.
Lãnh đạo công ty phải biết rõ tài năng và khả năng của nhân viên để trao quyền hạn và trách nhiệm đúng người, đúng việc.
Điều bốn: Với đồng nghiệp thân tình giúp đỡ
Tất cả chúng ta đều là anh chị em trong một ngôi nhà đồng nghiệp, nên chúng ta phải biết tận tình giúp đỡ lẫn nhau. Trong chúng ta mỗi người có một hoàn cảnh khác nhau, ở trong chúng ta không có ai là không có những khó khăn riêng của chính mình, mỗi người có một cách khó khăn thì mình phải biết để mà giúp nhau. Ví dụ: chị A có con hai tuổi cần đi mẫu giáo, nhưng chưa có ai đón con, mình có thể nói chị A đi đón con đi, còn trước nửa giờ để mình làm giúp cho, để cho chị A đi đón cháu về, đó cũng là đồng nghiệp thân tình giúp đỡ lẫn nhau. Người kia thấy mình được giúp đỡ và ưu tiên cũng sanh tâm cảm thấy ái ngại, nên là đồng nghiệp thì mình phải biết ngay cái tâm ái ngại của người đó để động viên. Hoặc trong cơ sở có đồng nghiệp, vội vã đi về không tắt máy vi tính, mình về sau phát hiện máy vi tính chưa tắt, thì mình tắt máy giúp cho đồng nghiệp để bộ phận kiểm tra khỏi quở trách người đó, ấy cũng là một hành động giúp đỡ đồng nghiệp.
Cho nên, chỉ cần có tinh thần đồng nghiệp là mình có thể thực hiện được điều thân tình. Khi mọi người thấy trong cộng đồng mình, công ty mình có tình thân ái, có tình đồng nghiệp giúp đỡ lẫn nhau, yểm trợ cùng nhau như vậy, thì không ai muốn xa rời công ty FDI hết và đến làm việc ở công ty là một hạnh phúc. Cho nên, công ty như một ngôi nhà thứ hai của mình, trong ngôi nhà ấy, tinh thần đồng nghiệp biết giúp đỡ lẫn nhau rất là thiết thực và quan trọng. Ví dụ: gia đình các nhân viên có tang chế hoặc có người thân chết đột ngột, khi công ty biết thì bộ phận phụ trách vấn đề đó phải bay đến giúp đỡ liền, vì sự ra đi đột ngột của người thân như vậy, thường làm cho người thân bối rối, không biết phải làm gì, nên những người lãnh đạo công ty thấy trong hoàn cảnh ấy của nhân viên thiếu gì thì liền giúp ngay, việc làm ấy mới là điều quan trọng và đây là điều rất cần thiết mà mình phải thể hiện cho được.
Có đôi khi cả đời mình làm máy tính toán rất giỏi, nhưng đến khi cha mẹ mất, thì lúng túng, khi mời thầy đến, không biết để thầy ngồi ở đâu, pha ly nước cho thầy thì mình có kinh nghiệm rồi, mình thay bạn làm điều đó.
Tôi chỉ nói đại loại như vậy thôi, để quý vị suy nghĩ ra nhiều mặt khác nữa, nhằm có nhiều cách hỗ trợ nhau. Ví dụ: Mỗi người chúng ta đều có gia đình, mỗi gia đình đều có những thuận lợi hoặc khó khăn. Thấy bạn mình ngày hôm qua vui lắm, tự nhiên hôm nay gặp ai cũng gây hết, thì mình cũng đừng trách móc người đó, mình ngồi yên nghe họ gây, sau đó mình nghiên cứu và biết rõ đúng là ngày hôm qua chồng cô ấy đi nhậu về, rồi quậy phá làm cho cô ta mất ngủ, nên sáng nay cau có mặt mày, khó chịu. Cho nên, mình phải biết hoàn cảnh của họ để yểm trợ. Mình phải biết hoàn cảnh của từng người để mà hỗ trợ, cho nên tinh thần hỗ trợ đó rất là thiết thực, rất cần thiết cho đồng nghiệp của chúng ta.
Điều năm: Với gia đình thì thương yêu và trách nhiệm
Mình đi ra xã hội kiếm tiền để làm gì? Nếu kiếm tiền để thỏa mãn những sở thích ăn chơi của mình thì việc kiếm tiền đó là vô nghĩa. Kiếm tiền để tiêu tiền cho thỏa thích lòng tham của mình thì sự kiếm tiền như vậy là phá sản đời sống tinh thần của mình, phá sản gia đình mình và phá sản phước báu làm người của mình. Cho nên, mình đi ra giữa xã hội kinh doanh làm ra sản phẩm, kiếm tiền để giúp đỡ cho gia đình mình, ấy là một cách thể hiện tình thương và trách nhiệm của mình đối với gia đình mình, và cũng là một cách thể hiện tình thương của mình đối với đồng nghiệp, đối với mọi người, và đó mới là ý nghĩa đẹp của người dấn thân vào sự nghiệp kinh doanh. Yêu thương gia đình là gì? Ví dụ: anh Nghĩa ngoài chuyện làm giám đốc, anh còn có bổn phận làm con của cha mẹ, bổn phận làm chồng, bổn phận làm cha, bổn phận làm rể. Chị Phượng Liên ngoài bổn phận làm giám đốc ra, còn bổn phận làm vợ, làm mẹ, làm dâu, làm con gái, nhưng chị Phượng Liên thể hiện tư cách làm dâu bên gia nương mình rất tốt, thì anh Nghĩa đừng để chị Liên lúng túng, anh Nghĩa cũng phải thể hiện tư cách làm rể của mình đối với gia đình chị Phượng Liên thật tốt.
Như vậy, khỏi lúng túng cho chị Phượng Liên, chị Phượng Liên thể hiện tư cách làm dâu, làm vợ mình rất tốt thì khỏi làm lúng túng cho anh Nghĩa. Sự yêu thương này không phải cho nhau tiền bạc mà phải cho nhau cách hành xử thông minh. Yêu thương gia đình không phải yêu thương từ một phía mà là yêu thương từ hai phía, còn nếu mình cầm tiền cho nhiều mà sử dụng không hợp lý, thiếu trí tuệ, thiếu cân nhắc, thì đồng tiền sẽ giết chết gia đình mình, chứ nó không phải tạo ra yêu thương gia đình mình. Muốn người khác yêu thương mình thì mình phải yêu thương người khác, muốn bảo vệ cái của mình thì mình phải biết bảo vệ cái không phải của mình, khi nào ta có khả năng bảo vệ cái không phải của mình, thì ta mới có khả năng bảo vệ được mình. Bảo vệ mình bằng cách bảo vệ cái không phải của mình, mới gọi là người biết bảo vệ mình. Cách bảo vệ này là cách bảo vệ tuyệt vời. Còn nếu mình chỉ bảo vệ mình bằng cách chỉ nghĩ về mình, thì mình sẽ không bảo vệ được mình, vì sao? Vì đó là bảo vệ không có trí tuệ, nó chỉ là ích kỷ. Ích kỷ thì chỉ đưa tới hại mình mà không có khả năng bảo vệ được mình. Cho nên, yêu thương phải đi kèm với trí tuệ và chỉ có trí tuệ mới bảo vệ được yêu thương.
Ngoài trí tuệ, không có bất cứ một thứ gì ở trên đời này có khả năng bảo vệ được yêu thương. Yêu thương là một phép lạ và trí tuệ là phép lạ để bảo vệ yêu thương. Nhờ chất liệu yêu thương giúp ta gắn kết với gia đình và nhờ có trí tuệ giúp cho ta gắn kết với gia đình một cách có ý nghĩa, một cách có trách nhiệm. Có chồng ta phải có trách nhiệm với chồng, có vợ ta phải có trách nhiệm với vợ, có con cái, ta phải có trách nhiệm với con cái. Những trách nhiệm ấy là những trách nhiệm mang tính chất cơ bản đạo đức của con người. Nên, tôi thấy năm điều tuyên thệ của công ty FDI này là năm điều mà các thành viên của công ty cần phải tuyên thệ mà cần phải tuyên thệ giữa nhiều người để cho nhiều người cùng biết là mình đã tuyên thệ. Tuyên thệ giữa mọi người, tạo nên ý lực sống cho ta và giúp ta vượt qua những tâm ý hèn yếu của chính mình. Không tuyên thệ ta có thể làm việc theo cảm hứng. Thích thì ta làm, không thích thì ta không làm, làm việc theo cảm hứng khó đạt đến thành công.
Bởi vì, khi đã tuyên thệ giữa nhiều người, thì khả năng tự trọng và tự ý thức trách nhiệm nơi ta phát sinh rất cao, đây là một trong những yếu tố tạo nên sự thành công cho ta trong công việc mà ta đã nguyện làm. Vì vậy, ta cần phải tuyên thệ và cần phải nắm tay nhau để tuyên thệ.
Ngoài năm điều tuyên thệ, Công ty FDI còn có hai điều tâm niệm nữa:
Điều 1: Khách hàng luôn luôn đúng.
Điều 2: Khách hàng có sai thì xem lại điều 1.
Hai điều tâm niệm này đúng là nghệ thuật tiếp thị. “Khách hàng luôn luôn đúng”, vì họ bỏ tiền ra để đầu tư hay hợp đồng với mình, nên họ có nói đúng hay sai gì, thì mình cứ ngồi yên để lắng nghe họ nói và mình thấy trong điều kiện mà mình có thể hợp đồng thì hai bên cùng bàn bạc để hợp đồng. Còn nếu hai bên đều thấy không có lợi, thì cần phải họp bàn với nhau cho kỹ càng, kinh doanh thì chỉ nói đến lợi và hại, chứ mắc gì nói đến đúng và sai.
Nếu nói đúng mà hợp đồng chưa ký thì vẫn là chưa đúng, bởi vì đúng là đúng hợp đồng, mà sai là sai với hợp đồng, chứ làm gì có cái đúng, cái sai ngoài hợp đồng. Nhưng, khi mình ký hợp động rồi, thì cái đúng là cái đúng của mình đã thực hiện, mà cái đúng của khách hàng chưa ký hợp đồng thì cái đúng đó là cái đúng của việc không công, chứ chưa phải là cái đúng mình cần đòi hỏi họ thực hiện, nên mắc gì mà cãi cho mệt, khiến mất lòng khách hàng, cho nên đây là một nghệ thuật tiếp thị. Nói như vậy là nhân viên FDI không có tranh cãi với khách hàng khi chưa có hợp đồng.
Đã có hợp đồng thì cứ theo hợp đồng mà làm cần gì phải tranh cãi. Tránh sự tranh cãi tức là tránh sự mất lòng nhau. Mất lòng nhau dẫn tới phiền toái và thiệt hại trong sự nghiệp kinh doanh. Trong sự nghiệp kinh doanh, mục đích ưu tiên của nó là lợi nhuận. Khi mình bàn bạc với nhau thấy hai bên đều có lợi và có thể thực hiện được thì mình ký hợp đồng. Như vậy, khi kinh doanh chỉ có đúng là đúng với hợp đồng và chỉ có sai là sai với hợp đồng, chứ không có đúng sai theo sự tranh cãi.
Đúng với hợp đồng thì mình phải thi hành như thế nào, còn sai với hợp đồng thì công ty bồi hoàn hoặc khách hàng phải bồi hoàn cho công ty như thế nào là tùy theo sự quy ước với nhau trong văn bản hợp đồng. Chứ khách hàng nói tôi đúng, nhân viên công ty nói tôi đúng, hai bên cứ nói như vậy với nhau, cãi nhau, mà không căn cứ trên hợp đồng, thì hai bên đều sai hết, công việc không làm được.
Cho nên, dù khách hàng sai cứ để cho khách hàng đúng đi, họ đúng rồi họ đi, vì họ là khách mà. Trong nhà mình, trong nội bộ công ty mà tranh cãi đúng sai mới là nguy hiểm, mới đưa tới mất đoàn kết. Cho nên bữa nay, khách hàng nào tự cho họ đúng thì cứ để cho họ đúng. Nhưng mà khi bắt tay vào việc ký hợp đồng rồi, thì mình mới nói chuyện đúng sai theo hợp đồng và đúng sai ấy có luật pháp giám định. Cho nên đúng là đúng với hợp đồng, sai là sai với hợp đồng, còn không có hợp đồng thì ai nói gì cũng đúng hết, đúng theo cách nói của người ta. Mọi người có muôn ngàn cái đúng, chứ không phải chỉ có một cái đúng đâu, ta đừng tra- nh cãi đúng sai với họ mà lao tâm mệt trí.
Cho nên, tôi chỉ giảng Phật pháp đúng là đúng với lời Phật dạy và tôi chỉ giảng sai là do tôi nói sai lời Phật dạy, nên cái đúng, sai của người con Phật là rõ ràng như thế. Thế giới này làm gì có chuyện đúng sai. Tôi nói đúng, vì tư cách tôi nói từ vị trí Tổng Giám Đốc, Giám Đốc. Nhân viên nói đúng, vì nhân viên đứng ở góc độ nhân viên, nhưng mà sai ở vị trí, cách nhìn nhận và trách nhiệm đối với sự việc của vị Giám Đốc. Vị Tổng Giám Đốc hay vị Giám Đốc, nhìn thấy công việc của công ty từ năm năm, mười năm, hai mươi năm, trong lúc đó nhân viên chỉ thấy công việc của công ty là trước mắt hay vỏn vẹn tám tiếng đồng hồ, thì làm sao ta có thể nói đúng hay sai ở hai vị trí và hai tầm nhìn khác nhau như thế.
Cho nên, ta đừng nói đúng sai giữa hai vị trí khách và chủ mà hãy nói đúng sai theo tuệ giác. Đối với tuệ giác kinh doanh, người kinh doanh có thể chấp nhận thiệt hại lợi nhuận về mình ở vào thời gian đầu để giới thiệu mặt hàng và tạo nên thương hiệu, nhưng, họ có thể thu nhận lợi nhuận vào những giai đoạn kinh doanh tiếp theo và lâu dài. Với tuệ giác này, người kinh doanh không có chiến lược không thể nhận ra và không có khả năng thực hiện. Trong lúc người kinh doanh thiển cận, họ có thể lên án chiến lược kinh doanh này là sai và họ chỉ nhắm đến những lợi nhuận trước mắt.
Nên, lối kinh doanh thiển cận là lối kinh doanh nguy hiểm nhất. Cho nên, trong sự nghiệp kinh doanh không những đòi hỏi phải có căn bản trí thức mà còn phải có trực giác kinh doanh để có thể đối xử và thích ứng được với mọi tình huống của đối tác.
Một công ty lớn mang tầm vĩ mô quốc tế như công ty FDI, không phải chỉ có cái nhìn thuộc về chiến thuật kinh doanh mà còn phải có chiến lược kinh doanh. Chiến thuật kinh doanh chỉ đối ứng cho một thời kỳ và cho một vài đối tác, nhưng chiến lược kinh doanh thì thích ứng cho mọi thời kỳ và cho mọi đối tác.
Sau đây là phần câu hỏi mở rộng:
Đối với thuận cảnh, nên phóng trí tuệ để sống; đối với nghịch cảnh, nên phóng tâm từ bi để sống. Đối với thuận cảnh, mình sống có trí tuệ, sẽ không bị cái thuận cảnh cuốn hút và nhấn chìm. Vì sao? Vì với thuận cảnh, mình làm ngày nay được một triệu, ngày mai được hai triệu, ngày mốt làm được năm triệu… Và cứ như thế, mình tưởng cuộc đời nó êm xuôi, không ngờ mọi chuyện không phải như thế. Mình biết cuộc đời này nó luôn luôn có những biến động bất ngờ. Mình có thể hôm nay làm được, ngày mai mình có thể thất bại, cho nên đối với thuận lợi mình cần phải có trí tuệ để tránh ỷ lại và chủ quan. Đối với công việc thuận lợi, cần phải phóng trí tuệ ra để sống, khiến ở trong thuận lợi, mình không bị cái thuận lợi nhấn chìm. Nên có một nhà thơ nói: “Đường êm ái ai đi mà nhớ ngõ”. Đi trên đường êm ái, thiếu trí tuệ, ta dễ đánh mất cảnh giác. Nhưng, đường đời muôn vạn nẻo, chẳng có nẻo đường nào êm ái cả. Chúng không lồi lõm, khúc khuỷu cách này, thì cũng lồi lõm, khúc khuỷu cách khác. Nếu đi trên mọi nẻo đường đời, ta không ý thức được điều này, thì rất dễ bị tai nạn.
Nên, trong thuận cảnh, ta phải phóng trí tuệ để sống. Sống trong nghịch cảnh thì ta ta phải biết phóng từ bi để sống hay là sống với tâm từ bi. Sống trong nghịch cảnh, thì chỉ có tâm từ bi mới giúp ta sống được an lành. Có tâm từ bi ta mới có đủ khả năng ôm ấp ng- hịch cảnh để nhận diện và chuyển hóa. Pháp hành nhẫn nhục trong Phật giáo không phải là đè nén hay thoái lui trước nghịch cảnh mà đối diện và mở rộng tâm từ bi, để nghịch cảnh đi vào khoảng không gian rộng lớn của tâm thức và trở thành hạt giống bất hại.
Bởi vì, nếu đè nén tâm thức, thì tâm thức tự bạo động. Đối lập với tâm thức, thì tự thân tâm thức phản kháng lại tâm thức, ấy là sự phản kháng nguy hiểm nhất. Vì sao? Vì ta bất mãn một điều gì đó, điều đó sẽ tồn đọng và ẩn chứa ở nơi tâm thức ta và mỗi khi có cơ hội là nó bộc phát. Dồn nén càng mạnh, thì sự bộc phát càng dữ dội.
Nên tu tập không phải là sự đè nén tâm mình mà mở rộng tâm ra, để cho những gì bị dồn nén ở trong tâm thức được buông thư và có cơ hội chuyển hóa. Cho nên, sống trong cái thuận cảnh, ta phải có trí tuệ để đừng rơi vào lỗi chủ quan mà hỏng việc.
Sống trong nghịch cảnh, ta phải biết phóng tâm từ bi để ôm ấp cái nghịch cảnh đó và biết rằng, chính tác nghịch là tác thành, để từ đó ta rèn luyện cái ý chí của ta. Để rèn luyện và nuôi dưỡng ý chí, tôi có bài thơ Hơi trượng như sau:
“Sỏi đá vun lên mấy cội tòng
Đất trời ai biết có ai không
Mưa chang mấy độ un tâm chí
Nắng quái bao ngày luyện khí công
Đuổi gió xua tan lòng bạc nhược
Lùa mây hội tụ khí anh phong
Đúng thời mở cửa bung hơi trượng
Non nước hoan ca bản đại hùng”.
Cho nên, sống ở trong nghịch cảnh ta biết phải làm cái gì và sống trong thuận cảnh ta phải biết làm cái gì. Khi mưa đến mình phải biết gieo hạt gì; khi nắng đến mình phải biết trồng cây gì, sự hiểu biết ấy giúp ta thành công.
Sự hiểu biết ấy, trong Phật giáo gọi là Trạch pháp giác. Trạch pháp giác là cái biết lựa chọn để thích ứng ở trong điều kiện có thể.
Trái cam bản chất là ngọt, nhưng chất ngọt ấy phải đi qua các thời kỳ đắng, chát và chua mới tạo nên ngọt. Nếu ta không biết hái cam đúng thời, trái cam ta hái sẽ bị vứt bỏ. Cho nên, “tri thời”, nghĩa là biết hành động đúng thời, là một trong những pháp hành rất căn bản của Phật giáo. Đặng Dung có nói hai câu thơ về biết thời như sau: “Thời lai đồ điếu thành công dị; Vận khứ anh hùng ẩm hận đa”.
Thời đến thì người câu cá thành công cũng dễ dàng, nhưng mà thời vận đi rồi thì người anh hùng uống nhiều nước hận.
Cho nên, kẻ thông minh trên đời là phải biết vận dụng đúng thời, để thực hiện tài năng của mình. Trí tuệ là chất liệu sinh khởi từ định tâm. Muốn có định tâm thì phải tôi luyện thiền định. Và thiền định thì không ai có thể luyện tập thế cho ai và không ai có thể hiến tặng thiền định cho ai được cả.
Muốn có trí tuệ mỗi người phải tự luyện tập thiền định. Thiền định phải được thiết lập trên nền tảng của giới. Giới được thiết lập trên ba pháp thanh tịnh: Khéo phòng hộ thân để thân nghiệp thanh tịnh; khéo phòng hộ ngữ để ngữ nghiệp thanh tịnh và khéo phòng hộ ý để ý nghiệp thanh tịnh. Ba nghiệp thanh tịnh, ta có khả năng phóng ra trí tuệ trong đời sống thuận và phóng ra từ bi giữa những gì đối nghịch, để sống giữa hai cảnh thuận nghịch, ta luôn được bảo hộ và an toàn.
(Nhuận Pháp Nguyên và Lâm Hải phiên tả. Thầy Thích Thái Hòa chỉnh sửa). ■